7251 sayılı Hukuk MuhakemeleriKanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 'un, 28 Temmuz2020 tarihinde 31199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanması ile birlikte 6100sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda önemli değişiklikler yürürlüğe girdi.Mahiyeti gereği daha önemli gördüğümüz değişiklikleri aşağıda sıralı haldebilgilerinize sunarız:
1. Görevsizlik Veya Yetkisizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemlerBaşlıklı 20.Madde
Görevsizlik veya yetkisizlikkararı üzerine yapılacak işlemleri düzenleyen 20.maddesinin eski düzenlemesindeyer alan kararın görevsizlik veya yetkisizlik kararı verildiği anda kesinolması halinde bu tarihten itibaren başvurulması gerektiğini ifade eden ibareAnayasa Mahkemesi’nin 10/2/2016 tarihli ve E:2015/96, K:2016/9 sayılı kararıile iptal edilmişti. İptal kararından sonra kanunda verildiği anda kesinleşenkararlar açısından 2 haftalık sürenin ne zaman başlayacağı konusunda bir boşlukoluşmuş, yeni düzenleme ile “bu kararverildiği anda kesin ise tebliğ tarihinden” şeklinde hükme bağlanarak kanunboşluğu doldurulmuş; kanun ile uygulama arasındaki uyumsuzluk giderilmiştir.Yeni düzenleme ile ayrıca dosyanın taraflarca görevli veya yetkili mahkemeyegönderilmesinin talep edilmemesi halinde mahkemeye resen davanın açılmamışsayılmasına karar verme yetkisi tanınmıştır.
2. Aleniyet İlkesi Başlıklı 28.Madde
Duruşmaların kısmen ya da tamamengizli olarak yapılabileceği halleri düzenleyen madde hükmüne "yargılama ile ilgili kişilerinkorunmaya değer üstün bir menfaatinin bulunması" ibaresi eklenerekhakimin gizlilik kararı alabileceği haller genişletilmiştir. Eski düzenlemedegenel ahlakın ve kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerdegizlilik kararı verilebilmekteydi.
3. Ret Sebepleri Başlıklı 36.Madde
Hakimin reddi sebeplerinidüzenleyen 36.madde de davada, iki tarafın birine öğüt vermiş ya da yolgöstermiş olma, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediğihalde görüşünü açıklamış olma, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakimya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olma, davanın dördüncü derece de dâhilyansoy hısımlarına ait olma, dava esnasında iki taraftan birisi ile davası veyaaralarında bir düşmanlık bulunması, dava esnasında iki taraftan birisi iledavası veya aralarında bir düşmanlık bulunması sebeplerine ek olarak uyuşmazlıkta arabuluculuk ya dauzlaştırmacılık yapmış olmak da bir ret sebebi olarak hükme bağlanmıştır.Hukuk sisteminde alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin etkinliğinin arttığıdüşünüldüğünde hakimin tarafsızlığının sağlanabilmesi açısından yapılmasıgerekli bir düzenleme olduğu kanaatindeyiz.
4. Ret Usulü başlıklı 38. Madde
Hakimin ret usulünü düzenleyen38. Maddenin altıncı ve yedince fıkraları “ret sebebinin incelenmesi” başlıklı42. Maddeye taşınmış olup ret kararlarıaleyhine ancak hükümle birlikte kanun yoluna başvurulabilir ibaresi ilgaolunmuştur. Yeni düzenlemeye göre hakimin reddi kararlarına ilişkin kanunyollarına başvurmada aranan hükmün verilmesi şartı ortadan kaldırılmıştır.
5. Kesin Süre Başlıklı 94.Madde
Getirilen yeni düzenleme ilebirlikte hakimlere tayin ettikleri kesinsüreye konu olan işlemi hiçbir duraksamaya yer vermeyecek şekilde açıklama vesüreye uyulmamasının hukuki sonuçlarını açıkça tutanağa geçirerek ihtar etmeyükümlülüğü getirilmiştir. Düzenlemenin devamında kesin olduğubelirtilmeyen süreyi geçirmiş olan tarafın yeniden süre isteyebileceği; buşekilde verilecek ikinci sürenin kesin olduğu ve yeniden süre verilemeyeceğihükme bağlanmıştır.
6. Belirsiz Alacak Davası Başlıklı 107.Madde
Değişiklik Kanunu öncesinde,açılmış olan belirsiz alacak davalarında davacı karşı tarafın verdiği bilgiveya tahkikat sonucu alacağın miktarı veya değerinin tam ve kesin olarakbelirlenmesinin mümkün olduğu anda, iddianın genişletilmesi yasağına tabiolmaksızın, davanın başında belirtmiş olduğu talebini arttırabilmekteydi. Yenidüzenleme ile belirsiz alacak davalarınailişkin bu hususta hatırı sayılır değişiklikler yapılmış, tahkikat sonaermeden alacağın miktarının tam olarak belirlenebilir olduğuna kararverme yetkisi hakimlere verilmiştir. Bu itibarla hakim, davacıya talebinitam olarak belirlemesi için iki haftalık kesin süre verecektir. Aksi takdirdedava, talep sonucunda belirtilen miktar veya değer üzerinden görülüp kararabağlanacaktır. Aynı maddede yer alan kısmi eda davasının açılabileceği hallede,tespit davası da açılabileceğine dair düzenleme ilga olunmuştur.
7. Cevap Dilekçesini Verme Süresi Başlıklı 127.Madde
Cevap dilekçesi verme süresiancak durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin, dava dilekçesinin davalıyatebliğ edilmesinden itibaren iki haftalık sürede hazırlanmasının çok zor yahutimkansız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında mahkemeye başvuran davalıyabir defaya mahsus olmak ve bir ayı geçmemek üzere ek bir süre verilipuzatılabilir. Ancak verilen ek süreninne zaman başlayacağı hususu Kanun'da açıkça hükme bağlanmadığı için var olan buboşluk farklı sebebiyet veriyordu. Yeni düzenleme ile verilecek olan bu sürenin cevap süresinin bitiminden itibaren işlemeyebaşlayacağı hükme bağlanmıştır.
8. Ön İnceleme Duruşmasına Davet Başlıklı 139.Madde
Ön inceleme duruşması içinhazırlanacak olan davetiyenin içerdiği ihtar aynı kalmakla birlikte ilaveolarak tarafların sulh için gereklihazırlığı yapmaları, tarafların davetiyenin tebliğinden itibaren iki haftalıkkesin süre içinde dilekçelerinde gösterdikleri ancak henüz sunmadıklarıbelgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirilecek belgeleringetirilebilmesi için gerekli açıklamayı yapmaları, verilen süre içerisinde buhususların yerine getirilememesi durumunda o delile dayanmaktan vazgeçmişsayılacakları ihtarı eklenmiştir. İki haftalık kesin süre sonundasunulmayan belge ve gerekli açıklamalar söz konusu delilden vazgeçilmişsayılacağı neticesini doğuracağını düzenleyen “Ön İnceleme” başlıklı 140. Madde hükmünün ve sulh müessesinindavetiyedeki ihtar ile anımsatılması günümüzde oldukça uzayan yargılamasürecini kısaltma amacını taşıyan isabetli bir uygulama olduğu kanaatindeyiz.
9. Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla veya Başka Yerde Duruşma İcrasıBaşlıklı 149. Madde
Düzenlemenin eski halindeduruşmanın ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla yapılması tarafların rızasıolması şartıyla mahkemenin iznine bırakılmıştı. Değişiklikle birlikte tarafların rızası aranmaksızın talepüzerine mahkemenin karar vermesi düzenlenmiş olup talep olmasa dahi mahkemeninre’sen de karar verebileceği hüküm altına alınmıştır. 15.09.2020 tarihindeAnkara Batı Adliyesinde pilot uygulamasına başlanılan “e-Duruşma” sisteminin yaygınlaşmasınazemin hazırlayan bu düzenleme doğru uygulandığı takdirde çağın gereksinimlerinikarşılayacağı görüşündeyiz.
10. Sözlü Yargılama Başlıklı 186. Madde
Bir diğer önemli değişiklik olantahkikatın bitiminden sonra geçilecek olan sözlü yargılama aşamasına; yapılandeğişiklik ile birlikte ayrı bir gün vesaat tayin etmeksizin, taraflara davetiye göndermeksizin tefhimden sonra aynıduruşmada geçileceği düzenlenmiştir. Taraflardan birinin talebi olmasıüzerine duruşma en az iki hafta ertelenecektir. Yapılan değişikliklerin bütünügöz önünde bulundurulduğunda, bu maddede olduğu gibi, çoğu düzenlemenin esasgayesi; iş yükü her geçen gün artan yargı mercilerinin yükünü hafifletmek vehantallaşan yargı sistemine nefes aldırmaktır.
11. Bilirkişi Raporuna İtiraz Başlıklı 281. Madde
Maddenin ilk fıkrasına eklenencümle ile bilirkişi raporuna karşı itiraz iki haftalık süre içinde yapılacakolup bu raporun teknik çalışmayıgerektirmesi veya hazırlanmasının çok zor olması hallerinde, süresi içindemahkemeye başvuran tarafa itiraz süresinin bitiminden itibaren bir kereye özgüolmak ve iki haftayı geçmemek üzere ek süre verilebileceği düzenlenmiştir.
12.Keşfin Yapılması Başlıklı 290.Madde
Yeni düzenleme ile mahkeme keşfinyerini ve zamanının yanı sıra kapsamınında mahkeme tarafından tespit edileceği hükme bağlanmıştır. Keşif sırasındayapılan tüm işlemler tutanağa alınır ve bu tutanağahakimin keşif konusu ve mahalliyle ilgili gözlemleri yazılır.
