İş akdinin, işveren tarafındanfeshine neden olacak haller İş Kanunu ’nun İşverenin haklı nedenle derhal fesihhakkı başlıklı 25. maddesinde sıralanmıştır. Kanun maddesinde fesih nedenlerineaçıkça yer verilmiş olunmasına karşın günlük hayatta karşılaşılan bazı olaylarmeydana gelen durumun iş akdinin açısından fesih sebebi oluşturup oluşturmadığıve fesih sebebi oluşturuyor ise de bu durumun geçerli nedenli fesih mi ya dahaklı nedenle fesih hakkı mı doğurduğu konusunda tartışmalara yol açmaktadır.Bu yazımızda iş akdinin feshi sebebi olarak sıklıkla karşılaşılan vetartışmalara da sebebiyet veren durumlardan biri olan alkollü araç kullanmanedeniyle işçinin ehliyetine el konulmasının iş akdine etkisi konusunu farklıihtimaller göz önünde bulundurarak Yargıtay kararları ışığındadeğerlendireceğiz.
İşçinin ehliyetine el konulmasınedeniyle iş akdinin işveren tarafından haklı veya geçerli nedenlefeshedilmesi, ehliyetin iş akdine konu işin yapılması açısından zorunlu olupolması, tatilde ya da mesai saatleri içerisinde alkollü olarak araç kullanmasınedeniyle işçinin ehliyetine el konulması ve aracın şirket aracı olması gibi durumlardafarklılık göstermektedir.
Yargıtay kararlarında, kimidurumlarda ayrımı zor olan haklı neden ile geçerli nedenle fesih ayrımı açıkbir şekilde yapılmıştır.
“İş sözleşmesinin işverentarafından haklı nedenle feshi ile işçinin davranışlarından kaynaklanan geçerlinedenle fesih durumları uygulamada bazı durumlarda birbirinden çok netayrılamamaktadır. Bu ayrımın yapılmasında taraflar arasındaki güven ilişkisinin neölçüde zedelendiği bir ölçüt olarak kullanılabilir. İşçi ve işveren arasındakigüven ilişkisi temelinden çökmüşse burada işçinin davranışının haklı nedenlefeshe sebep oluşturduğu kabul edilmelidir. Bu ağırlıkta olmamakla birliktetaraflar arasındaki güven ilişkisi sarsılmışsa, işverenden iş sözleşmesinedevam etmesi beklenemiyor, işveren açısından akdi ilişkinin devamı makulgörülmüyorsa bu takdirde işçinin davranışının geçerli fesih sebebi oluşturduğukabul edilmelidir.” ( Yargıtay 9.– Hukuk Dairesi., E. 2012/39707 K. 2014/32637 T. 05.11.2014 )
Feshin geçerli veya haklı nedenedayanması işçinin tazminatları açısından önem taşımaktadır. İşverenin, işakdini geçerli nedene dayanarak feshi halinde işçi ihbar ve kıdem tazminatınahak kazanırken, Haklı nedenle iş akdinin feshi halinde işçi kıdem ve ihbartazminatına hak kazanamayacaktır.
1-) İşçinin iş tanımının, sürücü, şoför, kurye gibi ehliyetinzorunlu olduğu bir alan olması halinde, alkollü olarak kullanılan aracın şirketaracı olmaması ve mesai saatleri dışında alkollü olarak araç kullanılmasıhalinde ancak iş akdinin işverentarafından geçerli nedenle feshedilmesi mümkün olabilecektir.
- “İş Kanununda işverenin aracını alkollükullanmak haklı fesih nedeni oluşturmaktadır. Ayrıntıları yukarıda izahedildiği üzere alkollü araç kullanmak kamu düzenini bozan ve kamu sağlığınıtehlikeye atan bir eylemdir. Kamu düzeni ve kamu sağlığı karşısında işçinin(kişilerin) menfaati ikinci planda kalır. Kanunun bizatihi suç saydığıhususların iş yeri yönetmeliği ile bertaraf edilmesi de mümkün değildir. Bunedenle işverence Yönetmelikle yapılan düzenleme geçersiz olup davacının işakdi işverence geçerli nedenle feshedilmiştir. Davacının yaptığı ilaç tanıtım işi, araç tahsisi yapılmadan kendiimkânlarıyla (6 ay süreyle özel şoför kullanma veya taksi tutma) yapılamayacakbir iş olduğundan ve yönetmelikte belirlenen aynı performansı sağlama fiilenmümkün olamayacağından feshin geçerli nedene dayandığının kabulü ile davanınreddine karar verilmesi gerekirken kabulü hatalı olup bozma nedenidir.” ( Yargıtay 7. Hukuk Dairesi., E. 2014/7929K. 2014/13044 T. 11.6.2014)
- Somut olayda, davacı, davalı iş yerinde tıbbitanıtım mümessili olarak çalışmakta iken toplantı dönüşü alkollü araç kullanmışve ehliyetine el konulmuştur. Davacı ehliyetsiz araç kullanmaya devam etmiştir.“Davacınınehliyetine altı ay el konulması nedeniyle geniş bir bölgede yaptığı ilaçtemsilciliği görevini gereği gibi yerine getiremeyeceği açıktır. Davacınınkusuru ile sebep olduğu bu durum işin yürütümünü bozucu nitelikte olupişverenden davacı ile iş ilişkisini yürütmesi beklenemez. Ayrıca davalı işveren haklı fesihiddiasında bulunduğu için savunma almasına gerek görülmediğinden, iş akdiningeçerli nedenle feshedildiğinin kabulü için haklı fesih öncesi savunmaalınmaması iş akdinin feshini geçersiz hale getirmez. Keza davacının BölgeMüdürü ve diğer çalışanlarla birlikte yemek yemeleri sırasında hep beraberalkol almaları davacıya şirket aracını alkollü olarak kullanma hakkı vermez. Davacınıneylemi fesih için haklı neden ağırlığında değil ise de, geçerli neden teşkiletmektedir.” (Yargıtay - 7. Hukuk Dairesi., E. 2013/25992 K. 2013/21827T. 11.12.2013 )
Ancak aynı konuda başka bir Yargıtaykararında ise ehliyete el konulması zorlayıcı sebep olarak görülmüş ve işakdinin zorlayıcı sebep kapsamında uygulanacak usul ile birlikte feshedilebileceğihükmüne varılmıştır
- - ‘….davacı şoför olup, ehliyetine el konulunca bugörevini yapamayacağı açıktır… Yukarıda hizmet süresi ile ilgili olarak yazılanmaddede belirtildiği şekilde davacının iş sözleşmesinin sona erdiği tarih kesinolarak saptandıktan sonra, 1475 sayılı Yasa ’nın 17/III veya 4857 sayılıYasa’nın 26/III. bendindeki “İşçiyi iş yerinde bir haftadan daha fazlaçalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir nedenin ortaya çıkması” nedeniyle davalıtarafından feshedildiğinin kabulü gerekir. Bu nedenle davacının ihbar tazminatıisteğinin reddi yerine kabulüne karar verilmesi de hatalıdır.” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2007/13607, K. 2008/14250)
2-) İşçinin, iş yeri ve mesai saatleri dışında alkollü şekilde araç kullanması nedeniyle ehliyetine el konulması halinde işçinin iş tanımı gereği ehliyetin öneminin olmaması halinde iş akdi işveren tarafından haklı nedenle feshedilemeyecektir. Ancak burada önemli bir ayrım bulunmaktadır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2004⁄14165, K. 2005⁄2615sayılı kararında, çalışma saatleridışında alkol alınması yüzünden ehliyetine el konulan bir işçinin bu durumuişverene bildirmemesini geçerli fesih nedeni olarak kabul etmiştir. Budurum da açıkça göstermektedir ki, çalışmasaatleri dışında meydana gelen bir durumda önemli olan kriter, bu durumunişverene bildirilerek güven ilişkisinin devamlılığının sağlanmasıdır. Aksitakdirde güven ilişkisi zedelendiğinden dolayı işverene iş sözleşmesiningeçerli fesih hakkı vermektedir.
- - Davacı iş yerinde ve görevi sırasında alkolalmadığı sabit olduğuna göre, davalının gerçekleştirdiği feshin haklı sebebedayanmadığı, bu sebebin, olsa olsa geçerli neden oluşturduğudeğerlendirilmelidir”. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 1.6.2015 T., E.2014/9729,K.2015/19032)
3-) İşçinin şirket aracını alkollü olarak kullanması veya mesaisaatleri içerisinde alkollü olarak araç kullanması halinde ise işverenin iş akdini haklı nedenle fesihimkânı söz konusu olacaktır. İş Kanunu ’nda işçinin iş yerine sarhoş gelmesi“haklı nedenle fesih” gerekçesidir. Aynı Kanun’un 2. maddesinde şu hüküm yeralmaktadır; ‘iş yeri, iş yerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulaniş organizasyonu kapsamında bir bütündür’. Yargıtay kararlarında da iş yeri kavramına şirket araçlarının dagirdiği açıkça ifade edilmiştir. Dolayısıyla iş yerinin aracını alkollü şekildekullanan işçi, iş yerine alkollü gelmiş gibi kabul edilecektir.
- “Ancak alkollü araç kullanmak suçtur. İşKanununda işverenin aracını alkollü kullanmak haklı fesih nedenioluşturmaktadır.” ( Yargıtay 7. HukukDairesi., E. 2014/7929 K. 2014/13044 T. 11.6.2014)
Özetle işçinin ehliyetine el Konulmasının iş akdine etkisi, alkollü araç kullanma nedeniyle ehliyetine el konulan işçinin iş akdinin feshedilip feshedilemeyeceği, fesih sebebinin varlığıhalinde ise söz konusu feshin haklı nedene mi yoksa geçerli nedene midayanacağı, işçinin iş akdindeki iş tanımı, ehliyetin işin yapılması açısındanzaruri olup olmadığı ve alkollü araç kullanımının mesai saatleri içerisindeveya şirket aracı ile mi yapıldığı hususlarına göre belirlenebilecektir.
