Gündelik hayat içerisinde bilişim teknolojilerinin yayılması ticaret alanında dönüşümleri beraberinde getirdi. Toplumun bireyleri, fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda çevrim içi olarak iktisadi ve ticari faaliyetlerini sürdürür hale geldi. Bu gelişmeler de elektronik ticaret alanında hukuki düzenlemelerin yapılmasını zorunlu kıldı. Elektronik ticaretin düzenlemesi ve bu alandaki yükümlülüklerin belirlenmesi amacı ile hazırlanan Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“Kanun”) 01.05.2015 tarihinde, Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik(“Yönetmelik”) 15.07.2015 yürürlüğe girmişti. 4 Ocak 2020 tarihli Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik(“Değişiklik Yönetmeliği”)ile de son değişiklikler yapılmıştır.
Ticari Elektronik İleti Kavramı
Elektronik ticaretin artması ile birlikte hasıl olan gereklilikler gereği ticari elektronik ileti kavramına ilk defa Kanun’da yer verilmiş olup “telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletileri”şeklinde tanımlanmıştır. Kanun’da tanımlama geniş tutularak ticari hayatta yerini alabilecek yeni teknolojik gelişmelere bağlı olarak kullanılabilecek iletişim vasıtalarının da kapsama alınmasının hedeflendiği söylenebilir.
Ticari Elektronik İleti Gönderilmesine İlişkin Şartlar
Kanuni düzenlemelerin anlaşılabilmesi için bu aşamada da hizmet sağlayıcı ve alıcı kavramlarının açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Hizmet sağlayıcı, elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişileri; alıcı ise tüketiciyi ya da meslekî veya diğer amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir.Kanun’un ilgili maddeleri gereğince ticari elektronik iletiler, alıcılara ancak önceden onayları alınmak kaydıyla gönderilebilir. Burada ifade olunmak istenen hizmet sağlayıcının alıcılara kendi mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak yada tanınırlığını artırmak amacıyla alıcıların e-posta, telefon gibi elektronik iletişim adreslerine göndermek istediği ticari elektronik iletiler için alıcılardan önceden onay alınması gerekliliğidir.
Ticari elektronik iletinin içeriği, alıcıdan alınan onaya uygun olmalıdır. İletide, hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgileri yer alır. İletide, haberleşmenin türüne bağlı olarak, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması hâlinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere de yer verilmesi gerekmektedir.Alınan onay, alıcıların reddetme hakkını kullandığı tarihe kadar da geçerli olmaktadır.
Onay ve Onay Alınmasında İzlenecek Usuller
Ticari elektronik ileti gönderim onayı; fiziki ortamda imzayla, elektronik ortamda ve İleti Yönetim Sistemi yoluyla alınabilir. Ancak alıcının elektronik iletişim adresine ticari elektronik ileti gönderilerek onay talebinde bulunulamaz.
Onayda alıcının ticari elektronik ileti alma yönünde irade beyanı, adı ve soyadı, elektronik posta adresi, eğer onay fiziki ortamda alınmışsa ayrıca imzanın bulunması gerekmektedir. Onayın;abonelik, satış ve üyelik sözleşmesi gibi bir sözleşmenin içeriğine dahil edilerek alınıyorsa sözleşmenin sonunda, olumlu irade beyanından veya imzadan önce, ticari elektronik ileti kenar başlığı altında, reddetme imkanı da tanınarak en az on iki punto ile yazılarak alınması gerekmekte olup hizmet sağlayıcı, alıcıdan ticari elektronik ileti onayı vermesini, sunduğu mal ve hizmetin temini için ön şart olarak ileri süremez. Onayın alındığına ilişkin ispat yükümlülüğü hizmet sağlayıcıya aittir.
Kanun ve Yönetmelikte yer alan düzenlemelerle onay alınmasına ilişkin birtakım istisnalara da yer verilmiştir.Bu hususları listelemek gerekir ise;
1. Kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla alıcının iletişim bilgilerini vermesi hâlinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için hizmet sağlayıcısının ayrıca onay alması gerekmemektedir.
2. Kanun gereğince devam eden abonelik,üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme,satın alma ve teslimat veya benzeri durumlara ilişkin bildirimleri içeren iletiler ile Hizmet Sağlayıcıya ilgili mevzuatla getirilen bilgi verme yükümlülüğü durumlarında önceden onay alma zorunluluğu aranmaz.
Dipnot: İletim Yönetim Sistemi’ne sıkça sorulan sorular arasında yer alan hususlar olduğundan dikkat çekmek isteriz ki kutlama, tebrik veya temenni gibi işletmenizin tanınırlığını arttırmaya yönelik ticari elektronik iletilerin ya da memnuniyet anketi araması gibi faaliyetlerin öncesinde onay alınması gerekmektedir. Yine alıcılara mobil uygulamalar üzerinden gönderilen anlık bildirimler açısından şu anki uygulama açısından böyle bir zorunluluk olmadığı da göze çarpmaktadır.
3. Esnaf ve tacirlere önceden onay alınmaksızın ticari elektronik iletiler gönderilebilir. Ancak tacir ve esnafların reddetme hakkını kullanması halinde onayları alınmadan ticari elektronik ileti gönderilemez.
4. Sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerce müşterilerine bilgilendirme amaçlı gönderilen ticari elektronik iletiler bakımından da onay şartı aranmamaktadır.
İleti Yönetim Sistemi Nedir?
Yönetmelik’in “Tanımlar”başlıklı 4. maddesinin (ö) bendinde İYS; “Ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistem” şeklinde tanımlanmıştır. Bu bağlamda alıcılardan alınan onayların saklanması ve korunması amacı ile kurulmuş olan İleti Yönetim Sistemi (İYS), hizmet sağlayıcıların ticari ileti gönderim onaylarını kaydettikleri bir ulusal veri tabanıdır.
İleti Yönetim Sistemi ile hizmet sağlayıcı ticari elektronik iletilere ilişkin onaylarını sistem üzerinden saklayabilecek; alıcılar ise sistem üzerinden onay verebilecek, verdikleri onayları görüntüleyebilecek veya kaldırabilecek, izinsiz ileti gönderimlerini şikâyet edebileceklerdir.
Yönetmelik gereğince ticari elektronik ileti göndermek isteyen hizmet sağlayıcıların İleti Yönetim Sistemi’ne kaydolması zorunludur. Türkiye’de yerleşik olmayan ancak yurt içi müşterilerine ticari elektronik ileti gönderimi yapan firmaların İYS kayıtları hakkında İYS tarafından T.C. Ticaret Bakanlığına yazılan görüş bildirilmesi hakkında yazıya cevaben “Türkiye'de yerleşik olsun ya da olmasın, ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ya da tüzel kişilerin anılan mevzuat hükümlerine uygun davranması ve Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi'ne (İYS) kaydolması gerektiğinin değerlendirildiği” ifade olunmuştur.
İleti Yönetim Sistemine kaydolmak isteyen hizmet sağlayıcının başvuru formu ile birlikte MERSİS numarası ve ticari elektronik ileti gönderimi yaptığı markaların tescil belgelerini ve İmza yetkilisinin T.C. kimlik numarası, cep telefonu numarası,kurumsal e-posta adresini sisteme yüklemesi gerekmektedir. Gerekli kontrollerin yapılmasının ardından hesap aktive edilecektir.
İleti Yönetim Sistemine Onayların Eklenmesi Hususundaki Sürelere İlişkin Son Gelişmeler
Ticaret Bakanlığı'nın 26.11.2020 tarihli görüşü çerçevesinde şirketlerin çalışanlarına tahsis ettiği, şirket adı uzantılı kurumsal e-posta hesaplarına Kanun'un 6'ıncı maddesinin ikinci fıkrası kapsamında onaysız olarak ticari elektronik ileti gönderilebileceği; ticaret şirketlerinin bünyesinde çalışan ancak kurumsal bir e-posta adresine sahip olmayıp gmail, hotmail, yahoo vb uzantılı e-posta adresi kullanan kişilere ise söz konusu hüküm kapsamında onaysız olarak ticari elektronik ileti gönderilemeyeceği ifade edilmiştir.
Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik kapsamında hizmet sağlayıcıların İleti Yönetim Sistemine (İYS) kaydolmaları ve ticari elektronik ileti onaylarını aktarmaları gereken son tarih 1 Aralık 2020 olarak belirlenmişti.Ancak Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamalarla Covid-19 salgının hayatın pek çok alanında aksamaya neden olduğu vurgulanmış, hizmet sağlayıcılarının sistem kayıt ve onayların yüklenmesi hususunda mağduriyetlerinin önüne geçilmesi amacı ile sürelerin uzatıldığı duyurulmuştur.
Bu kapsamda, 150 bin adedin üstünde ticari elektronik ileti onayı olan hizmet sağlayıcılar için onay yükleme son tarihi 31 Aralık 2020 tarihine; bu onayların vatandaş tarafından kontrol edilme son tarihi ise 15 Şubat 2021’e ertelenirken; bu rakamların altında ticari elektronik ileti onayı alan hizmet sağlayıcılar için ise onay yükleme son tarihi 31 Mayıs 2021’e bu onayların vatandaş tarafından kontrol edilme son tarihi ise 15 Temmuz 2021 olarak belirlenmiştir. İlgili tarihlere kadar sisteme aktarılmayan onaylar geçersiz sayılacaktır.
Kısaca toparlamak gerekir ise;
Elektronik ticarette pazarlama, tanıtım ve tanınırlığı arttırma amacı ile gönderilen ticari elektronik iletiler için hizmet sağlayıcıların kural olarak alıcıdan onay alması zorunluluğu bulunmaktadır. İzinler; fiziki olarak, elektronik posta ile ya da İYS üzerinden alınabilecektir. Yukarıda da vurgulanan tarihlere kadar onayların sisteme aktarılması gerektiğinin de bir kez daha altını çizmek isteriz.
Ticari elektronik iletilere ilişkin onay süreçlerinin hukuka uygun şekilde işletilmemesi halinde Kanun’da görülen yaptırımların yanı sıra alıcıların kişisel verilerinin kullanılması ile yakından ilişkisi bulunan bu faaliyetler kapsamında KVKK uyarınca da şikayet hakkı bulunmaktadır.
